Overmatig gebruik van kunstlicht brengt de natuur uit balans; dat noemen we lichtvervuiling. Straatlampen, gebouwverlichting en huis- en tuinlampen hebben hier allemaal invloed op. Lichtvervuiling heeft effect op dieren én planten, en wetenschappers en sterrenkundigen maken zich zorgen. Over 20 jaar is de sterrenhemel mogelijk niet meer zichtbaar. Licht uit steden, kassen en felle reclames zorgen ervoor dat het zicht op de sterrenhemel steeds verder afneemt, en ons ecosysteem komt in gevaar.
Hoe schadelijk is lichtvervuiling?
Veel dieren, zoals vleermuizen, motten en andere nachtactieve soorten, zijn aangepast aan het leven in natuurlijke duisternis en gebruiken dit om te navigeren, jagen en communiceren. Wanneer kunstlicht hun leefgebieden binnendringt, kan dit hun gedrag drastisch veranderen:
- Vleermuizen, bijvoorbeeld, vermijden heldere gebieden, wat hun jachtgebieden beperkt en hun voedselvoorziening vermindert.
- Motten, die aangetrokken worden door licht, verbranden vaak hun energie door eindeloos rond lampen te cirkelen, wat hun overlevingskansen verkleint.
- Ook nachtvlinders worden aangetrokken tot licht. Dat maakt ze kwetsbaarder voor roofdieren. Het gebruik van kunstlicht heeft geleid tot een achteruitgang van nachtvlinders in Nederland.
- Kunstlicht aan de waterkant kan ook het gedrag van vissen verstoren. Het maakt ze minder actief tijdens de nacht, wat hun voeding en voortplanting beïnvloedt.
- Planten ondergaan eveneens de nadelige effecten. Veel planten regelen hun groeicyclus en bloei op basis van de lengte van dag en nacht. Wanneer ze constant worden blootgesteld aan licht, kunnen hun natuurlijke ritmes verstoord raken. Dit kan leiden tot abnormale groeipatronen en verminderde reproductie. Bloemen die in de buurt van straatverlichting groeien, worden minder bezocht door bestuivers. Hierdoor produceren ze minder zaad. Andere planten komen te vroeg in blad door het kunstlicht. Zo is er later in het seizoen minder voedsel voor insecten.
8 praktische tips tegen lichtvervuiling in Nederland
Hieronder delen we acht praktische tips voor gemeenten, bedrijven, maar ook individuen, om lichtvervuiling in Nederland te verminderen.
1. Zorg voor meer donker
Dit kan bijvoorbeeld door het plaatsen van bomen en struiken op pleinen en parken, die het licht absorberen en verstrooien. Daarnaast kunnen gemeenten ook, daar waar mogelijk en veilig, speciale donkerzones instellen waar verlichting tot een minimum wordt beperkt. Uiteraard is dit ook in de tuin een goede optie.
2. Lichtvervuilingsregels vastleggen
Gemeenten kunnen lichtvervuiling tegengaan door duidelijke regels vast te leggen over wanneer en hoe verlichting mag worden gebruikt. Bijvoorbeeld door nachtelijke verlichting uit te schakelen na een bepaalde tijd.
3. Gebruik bewegingssensoren
Een andere maatregel kan het gebruik van bewegingssensoren zijn. Het installeren van buitenverlichting met bewegingssensoren zorgt ervoor dat verlichting alleen aangaat wanneer er iemand in de buurt is. Dit voorkomt onnodig gebruik van verlichting en zorgt ervoor dat kunstlicht alleen wordt gebruikt wanneer dat echt nodig is.
4. Richt buitenverlichting naar beneden
Richt buitenverlichting naar beneden in plaats van naar boven, zodat het licht niet in de lucht straalt maar gericht blijft op de grond. Kruipende dieren hebben hier helaas minder voordeel van, maar het helpt wel voor vliegende dieren zoals vogels en (nacht)vlinders. Het installeren van afschermingen op lampen kan ook helpen.
5. Gebruik een laag blauwgehalte
Het vermijden van lichtkleuren met een hoog blauwgehalte, zoals helder wit licht, kan helpen de nachtzichtadaptatie van het oog te behouden. Lampen met een lager lumen en amberkleurig of rood licht is minder verstorend en beter voor de nachtelijke omgeving. Dit type verlichting heeft minder invloed op de biologische ritmes van mens en dier.
6. Vermijd felle lichten
Het vermijden van felle verlichting tijdens de nacht kan een significante bijdrage leveren aan het verminderen van lichtvervuiling. Door het gebruik van dimbare lampen of lagere intensiteit verlichting, zowel binnen als buiten, beperken we het kunstlicht dat de nachtelijke omgeving verstoort. LED-lampen zijn energiezuiniger en hebben een lagere helderheid dan traditionele verlichting. Door over te schakelen op LED-verlichting, verminderen gemeenten en huishoudens hun energieverbruik en de lichtvervuiling.
7. Schakel buitenverlichting uit
Buitenverlichting die niet constant nodig is, kan worden uitgeschakeld na een bepaald tijdstip of wanneer er niemand meer buiten is. Dit voorkomt onnodig licht in de nachtelijke lucht en bespaart ook nog eens energie. Het verminderen van de intensiteit van straatverlichting, of het vervangen van traditionele straatlampen door efficiëntere, energiezuinige LED-lampen met een lager wattage, helpt de impact van lichtvervuiling te minimaliseren.
8. Ondersteun relevante organisaties en initiatieven
Door steun te bieden aan organisaties die zich inzetten voor het behoud van de natuurlijke nachtelijke hemel, zoals Dark Sky Nederland, kunnen we gezamenlijk bijdragen aan de vermindering van lichtvervuiling en het behoud van het nachtelijke ecosysteem. Daarnaast zijn er verschillende initiatieven om burgers bewust te maken van lichtvervuiling, zoals onder andere de Nacht van de Nacht.
Conclusie
Ben jij benieuwd wat je nog meer kan doen voor een groene en gezonde leefomgeving voor mens en dier?
